Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

Abstract

Çalışma içerisinde; kültürel ve çevresel sorunların iç içe geçtiği 1980 sonrası dönemin olumsuz etkilerinin önemli ölçüde kendini hissettirdiği ortaya konmaktadır. İnsanın çevre yanlısı çalışmaları kolayca göz ardı edebilen yapısının temeli sorgulanırken neoliberal politikaların bir sonucu olarak kapitalist sistemin desteklediği ölçüsüz tüketim ve sistem tarafından doğa üzerinde kurulan tahakküm eleştirilmektedir. Sanatsal üretimlerin sistemin yarattığı çevre sorunları karşısındaki direnci ve bu kavramı çalışmalarında ortaya çıkarma biçimlerini incelemek amaçlanmıştır. 1980 sonrasına tarihlenen sanatsal çalışmaların direnç kavramını nasıl ele aldığını açıklığa kavuşturmak için kuramsal bir çerçeve çizilmiştir. Toplum içerisindeki sınıf farklılıkları ve çevresel felaketler arasında büyük bir bağlantı vardır. Tahakkümün belirginleştiği bir toplumda kapitalist sistem güçlüdür ve tüketim kültürü yaygındır. Sonuç olarak toplum çevresel sorunlar ve doğa tahribatı ile karşı karşıya kalmaktadır. İnsan doğanın bir parçasıdır ve doğa pasif bir alan olarak görülmemelidir. Toplum ve ekolojiler iç içe birbirini desteklemelidirler. Karşılıklı bağlanmışlıkları tüketmek üzerine olmamalı birbirlerini destelemek üzerine kurulmalıdır. İnsanı diğer türlerden ayıran en önemli özelliği değişebilme potansiyelidir. İnsan değişim yönünde direnç gösterirse ekolojik bir toplumun imkanından söz edilebilmektedir. Direnç göstermenin çevre yanlısı hareketlerle sürdürülebilir bir düzene, ast üst ilişkisinin olmadığı barışçıl bir tavra işaret ettiği vurgulanmıştır. Değişimin toplumsal dönüşüm ile gerçekleşeceği savunulmuştur. Her türlü tahakküm olgusundan sıyrılmak, katılımcı demokrasinin hüküm sürdüğü bir toplum yaratmak ve sisteme karşı direnç göstermek gerektiği açıklanmaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde ekolojik bir toplumun imkânı sanatsal üretimlerin içerdiği iletiler üzerinden açıklanmaktadır. Çalışma içerisinde ele alınan ve sistemin yarattığı sorunlara karşı direnç örneği sunan sanatçılardan olan: Joseph Beuys, Agnes Denes, Mel Chin, L. Ukeles’in üretimlerine yer verilmiştir. Sanatçıların çevresel sorunlar ve tahakküm olgusu karşısındaki duyarlılıkları, üretimlerine izleyiciyi de dahil ettiği katılımcı sanat pratikleri, içinde barındırdığı dirençlilik hali ile vurgulanarak irdelenmektedir.