Araştırma Makalesi
Okul Öncesi Dönem Çocuklarına Yönelik Hazırlanan Resimli Hikâye Kitaplarındaki İletişim Engelleri ve Çocukların Gelişimleri Üzerindeki Etkileri
Öz
Araştırmanın amacı;
okul öncesi çocuklarına yönelik hazırlanan resimli hikâye kitaplarında geçen
iletişim engellerini değerlendirmek ve kullanılan iletişim dilinin çocukların
gelişimleri üzerindeki etkilerini tartışmaktır. Doküman incelemesi yapılarak
betimsel analiz yaklaşımı kullanılan araştırmada, okul öncesi dönem çocuklarına
yönelik hazırlanan resimli hikâye kitaplarında geçen iletişim engelleri belirlenmiş
ve çocuklar üzerindeki etkileri açıklanmaya çalışılmıştır. Örneklemi oluşturan
81 hikâye kitabı araştırmacı tarafından geliştirilen bir değerlendirme formu aracılığıyla
incelenmiş, içerikleri iletişim engellerine yönelik iletiler açısından analiz
edilmiştir. Araştırmanın nicel sonuçları incelendiğinde, en çok karşılaşılan
iletişim engellerinin toplam 27 kitapta, 40 tekrar sayısı ile emir vermek,
yönlendirmek temel kategorisi olduğu belirlenmiş; bunu toplam 24 kitapta, 40
tekrar ile alay etmek, ad takmak temel kategorisi takip etmiştir. En az yer
verilen iletişim engeli, 3 kitap ve 3 tekrar sayısı ile övmek ve olumlu
değerlendirmek olarak bulunmuş; alay etmek, şakacı davranmak, konuyu saptırmak
temel kategorisine ilişkin ise hiçbir sonuç elde edilmemiştir. Araştırmanın nitel boyutunda ise resimli hikâye kitaplarının
metin kısımlarında belirlenen on iki temel iletişim engeline ilişkin bulgular,
ileti örnekleriyle tartışılmıştır. Sonuç olarak yapılan çalışma, korku, aktif direnç,
suçluluk ve bağımlılık yaratma, kendisini yetersiz hissetmesine neden olma,
benlik saygısını zedeleme gibi özellikle okul öncesi dönem çocukları üzerinde
bıraktığı olumsuz etkiler nedeniyle, iletişim engellerine resimli hikâye
kitaplarında yer verilmemesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.
Anahtar Kelimeler
Okul öncesi dönem Resimli hikâye kitapları iletişim engelleri
Kaynakça
- Adams, M. G. (2006). Soruların Gücü “Sorularını değiştir, hayatın değişsin”. İstanbul: GOA Yayınevi.
- Akyol, A, K. (2003). Anne-Baba-Çocuk İlişkisi, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 3, 36, 10-14.
- Alpay, M. ve Anhegger, R. (1975). Çocuk edebiyatı ve çocuk kitapları. İstanbul: Cem Yayınevi.
- Altınışık, H. (2015). Başarılı insan ilişkilerinde soruların gizli dili. Ankara: Detay Yayıncılık.
- Arpacı, Ö. (2006). Çocuk kitaplarında iletiler ve iletilerin aktarım biçimi (Sevim Ak Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Mersin.
- Ataseven, F. ve İnandı, Y. (2000). Çocuk itaplarının çeşitli yönleriyle incelenmesi. Yayına Hazırlayan: Sedat Sever. 1.Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu, (Sorunlar ve Çözüm Yolları) 20-21 Ocak 2000, (ss. 187-206). Ankara: Ankara Üniversitesi
- Cüceloğlu, D. (1995). Yeniden İnsan İnsana, Remzi Kitabevi: İstanbul
- Cürebal, F. ve Çetin Özben, G. (2012). Anne-Baba, Veli, Aile Eğitimi ve Rehberliği 0-18 Yaş Grubu Gelişim Rehberi, Kadıköy İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü: İstanbul.
- Çağdaş, A. (2008). Ana-Baba-Çocuk İletişimi, Kök Yayıncılık: Ankara
- Çocuk eğitimi mi anne baba eğitimi mi? (b.t.). 16 Mart 2017, http://unyeram.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/52/13/964945/dosyalar/2013_09/11125820_annebabaeitimiseminernotlarpdf.pdf
- Demirdögen, P. (2003). Milli Eğitim Bakanlığı Tarafından Yayınlanan 6–15 Yaş Arası Çocukların Okuyabileceği Kitapların Eğiticilik Ve Görsellik Açısından Tasnifi, Dil Ve Anlatım Yönlerinden Eleştirel Bir Şekilde İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Erzurum.
- Dilidüzgün, S. (2000). Çocuk Kitaplarında Yazınsal Nitelik I. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu (Sorunlar Ve Çözüm Yolları) 20–21 Ocak; Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi ve Tömer Dil Öğretim Merkezi: Ankara Ss.253–267.
- Dirican, R. (2013). 3-6 Yaş Grubu Çocuklarına Yönelik Yayımlanan Resimli Hikâye Kitaplarının Bazı Temel Değerler Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara
- Dökmen, Ü. (2008). İletişim Çatışmaları ve Empati. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
- Elo, S. ve Kyngas, H. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of Advanced Nursing, 62(1), 107-115.
- Erdi, A. (2008). Türkiye’de 1980-1985 yılları arasındaki çocuk kitaplarında eğitsel iletiler (karşılaştırmalı bir çalışma),Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Gordon, T. (2016). Etkili anne baba eğitimi (EAE), 12. Baskı, İstanbul: Profil Yayıncılık.
- Güldere, Y. Z. (02 Aralık 2012). Yusuf Ziya Güldere-Hala Öğreniyorum. 24 Kasım 2016, http://ekampus.orav.org.tr/blogger/yziyaguldere/page/40659/soru-sormak---kisim-i-
- Güleç, H. Ç. ve Geçgel, H. (2005). Çocuk edebiyatı. Ankara: Kök Yayıncılık.
- http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.58358fba2a8e38.51393848
- Keski, Y. ve Aykaç, M. (2014). İletişim engellerinin aile içi iletişime etkisini incelemede yaratıcı drama yönteminin kullanımına ilişkin katılımcı görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18 (3), 121-144.
- Kocabaş, İ. (1999). Çocuk kitabı seçim kriterleri ve 1997 yılını kapsayan bir değerlendirme, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
- Kocaman, V. (2006). Çocuklarda İletişim Becerilerini Artırma Yöntemleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Kol, S. (2011). Erken çocuklukta bilişsel gelişim ve dil gelişimi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21 (Mayıs 2011), 1-21.
- McKay, M., Davis, M., & Fanning, P. (2010). İletişim becerileri. (Çev: Özgür Gelbal). HYB Basım Yayın, Ankara.
- Metin, N. ve Bencik Kangal, S. (2012). Bilim sanat merkezlerine devam eden 12–14 yaş grubu üstün yetenekli çocukların benlik algılarının incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(163), 3-16.
- Navaro, L. (2016). Gerçekten Beni Duyuyor musun?, Remzi Kitabevi: İstanbul.
- Oğuzkan, A. F. (1997). Yerli ve yabancı yazarlardan örneklerle çocuk edebiyatı, 5. Baskı, Ankara: Emel Matbaacılık San.
- Öksüzoğulları, H. (2013). 4-6 yaş grubu çocuğu olan ebeveynlerin çocuklarıyla iletişimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Burdur.
- Rousseau, J. J. (2009). Emile “bir çocuk büyüyor.” 8.Baskı (Ü. Akagündüz, Çev.). İstanbul: Selis Kitaplar.
- Sarar Kuzu, T. (2003). Eğitim-Öğretim Ortamında Etkili Sözel İletişim Milli Eğitim Dergisi Sayı 158.
- Sever, S. (2015). Çocuk ve Edebiyat. Tudem Yayın Grubu: İzmir.
- Solak, A. (2006). İnsan İlişkileri ve İletişim, Hegem Yayınları: Ankara.
- Şahin, S. ve Aral, N. (2012). Aile içi iletişim. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 55-66.
- Tekin, H. (2005). Çocuk edebiyatında şiddet korku ve sevgi üçgeni. Hece Edebiyat Dergisi, 104-105 (Ağustos-Eylül), 304-306.
- Tepeli, K. (2013). Çocukların istenmeyen davranışlarına karşı annelerin kullandıkları iletilerin niteliksel analizi. e-Journal of New World Sciences Academy NWSA-Humanities, 8(1), 138-158.
- Turaşlı, N. ve Zembat, R. (2013). 6 Yaş Grubu Çocuklarda “Benlik Algısını Desteklemeye Yönelik Sosyal-Duygusal Hazırlık Programı”nın Etkililiğinin İncelenmesi. NEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 1-16.
- Tutar, H. ve Yılmaz, M. Kemal (2005). Genel İletişim Kavramlar ve Modeller, Seçkin Yayıncılık: Ankara
- Tür, G. ve Turla, A. (1999). Okul öncesinde çocuk, edebiyat ve kitap. İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
- Urban, H. (2007). Olumlu sözcükler etkili sonuçlar, İzmir: Elma Yayınevi.
- Voltan Acar, N. (2012). Yeniden Terapötik İletişim Kişiler Arası İlişkiler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
- Yavuzer, H. (Ed.). (2016). Ana-Baba Okulu (19. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Yavuzer, H. (2007). Ana-baba ve çocuk (19. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Yavuzer, H. (2015). Çocuk psikolojisi (38. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
Yıl 2017,
Cilt: 2 Sayı: 1, 10 - 25, 01.04.2017
Öz
Kaynakça
- Adams, M. G. (2006). Soruların Gücü “Sorularını değiştir, hayatın değişsin”. İstanbul: GOA Yayınevi.
- Akyol, A, K. (2003). Anne-Baba-Çocuk İlişkisi, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 3, 36, 10-14.
- Alpay, M. ve Anhegger, R. (1975). Çocuk edebiyatı ve çocuk kitapları. İstanbul: Cem Yayınevi.
- Altınışık, H. (2015). Başarılı insan ilişkilerinde soruların gizli dili. Ankara: Detay Yayıncılık.
- Arpacı, Ö. (2006). Çocuk kitaplarında iletiler ve iletilerin aktarım biçimi (Sevim Ak Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Mersin.
- Ataseven, F. ve İnandı, Y. (2000). Çocuk itaplarının çeşitli yönleriyle incelenmesi. Yayına Hazırlayan: Sedat Sever. 1.Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu, (Sorunlar ve Çözüm Yolları) 20-21 Ocak 2000, (ss. 187-206). Ankara: Ankara Üniversitesi
- Cüceloğlu, D. (1995). Yeniden İnsan İnsana, Remzi Kitabevi: İstanbul
- Cürebal, F. ve Çetin Özben, G. (2012). Anne-Baba, Veli, Aile Eğitimi ve Rehberliği 0-18 Yaş Grubu Gelişim Rehberi, Kadıköy İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü: İstanbul.
- Çağdaş, A. (2008). Ana-Baba-Çocuk İletişimi, Kök Yayıncılık: Ankara
- Çocuk eğitimi mi anne baba eğitimi mi? (b.t.). 16 Mart 2017, http://unyeram.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/52/13/964945/dosyalar/2013_09/11125820_annebabaeitimiseminernotlarpdf.pdf
- Demirdögen, P. (2003). Milli Eğitim Bakanlığı Tarafından Yayınlanan 6–15 Yaş Arası Çocukların Okuyabileceği Kitapların Eğiticilik Ve Görsellik Açısından Tasnifi, Dil Ve Anlatım Yönlerinden Eleştirel Bir Şekilde İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Erzurum.
- Dilidüzgün, S. (2000). Çocuk Kitaplarında Yazınsal Nitelik I. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu (Sorunlar Ve Çözüm Yolları) 20–21 Ocak; Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi ve Tömer Dil Öğretim Merkezi: Ankara Ss.253–267.
- Dirican, R. (2013). 3-6 Yaş Grubu Çocuklarına Yönelik Yayımlanan Resimli Hikâye Kitaplarının Bazı Temel Değerler Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara
- Dökmen, Ü. (2008). İletişim Çatışmaları ve Empati. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
- Elo, S. ve Kyngas, H. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of Advanced Nursing, 62(1), 107-115.
- Erdi, A. (2008). Türkiye’de 1980-1985 yılları arasındaki çocuk kitaplarında eğitsel iletiler (karşılaştırmalı bir çalışma),Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Gordon, T. (2016). Etkili anne baba eğitimi (EAE), 12. Baskı, İstanbul: Profil Yayıncılık.
- Güldere, Y. Z. (02 Aralık 2012). Yusuf Ziya Güldere-Hala Öğreniyorum. 24 Kasım 2016, http://ekampus.orav.org.tr/blogger/yziyaguldere/page/40659/soru-sormak---kisim-i-
- Güleç, H. Ç. ve Geçgel, H. (2005). Çocuk edebiyatı. Ankara: Kök Yayıncılık.
- http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.58358fba2a8e38.51393848
- Keski, Y. ve Aykaç, M. (2014). İletişim engellerinin aile içi iletişime etkisini incelemede yaratıcı drama yönteminin kullanımına ilişkin katılımcı görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18 (3), 121-144.
- Kocabaş, İ. (1999). Çocuk kitabı seçim kriterleri ve 1997 yılını kapsayan bir değerlendirme, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
- Kocaman, V. (2006). Çocuklarda İletişim Becerilerini Artırma Yöntemleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Kol, S. (2011). Erken çocuklukta bilişsel gelişim ve dil gelişimi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21 (Mayıs 2011), 1-21.
- McKay, M., Davis, M., & Fanning, P. (2010). İletişim becerileri. (Çev: Özgür Gelbal). HYB Basım Yayın, Ankara.
- Metin, N. ve Bencik Kangal, S. (2012). Bilim sanat merkezlerine devam eden 12–14 yaş grubu üstün yetenekli çocukların benlik algılarının incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(163), 3-16.
- Navaro, L. (2016). Gerçekten Beni Duyuyor musun?, Remzi Kitabevi: İstanbul.
- Oğuzkan, A. F. (1997). Yerli ve yabancı yazarlardan örneklerle çocuk edebiyatı, 5. Baskı, Ankara: Emel Matbaacılık San.
- Öksüzoğulları, H. (2013). 4-6 yaş grubu çocuğu olan ebeveynlerin çocuklarıyla iletişimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Burdur.
- Rousseau, J. J. (2009). Emile “bir çocuk büyüyor.” 8.Baskı (Ü. Akagündüz, Çev.). İstanbul: Selis Kitaplar.
- Sarar Kuzu, T. (2003). Eğitim-Öğretim Ortamında Etkili Sözel İletişim Milli Eğitim Dergisi Sayı 158.
- Sever, S. (2015). Çocuk ve Edebiyat. Tudem Yayın Grubu: İzmir.
- Solak, A. (2006). İnsan İlişkileri ve İletişim, Hegem Yayınları: Ankara.
- Şahin, S. ve Aral, N. (2012). Aile içi iletişim. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 55-66.
- Tekin, H. (2005). Çocuk edebiyatında şiddet korku ve sevgi üçgeni. Hece Edebiyat Dergisi, 104-105 (Ağustos-Eylül), 304-306.
- Tepeli, K. (2013). Çocukların istenmeyen davranışlarına karşı annelerin kullandıkları iletilerin niteliksel analizi. e-Journal of New World Sciences Academy NWSA-Humanities, 8(1), 138-158.
- Turaşlı, N. ve Zembat, R. (2013). 6 Yaş Grubu Çocuklarda “Benlik Algısını Desteklemeye Yönelik Sosyal-Duygusal Hazırlık Programı”nın Etkililiğinin İncelenmesi. NEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 1-16.
- Tutar, H. ve Yılmaz, M. Kemal (2005). Genel İletişim Kavramlar ve Modeller, Seçkin Yayıncılık: Ankara
- Tür, G. ve Turla, A. (1999). Okul öncesinde çocuk, edebiyat ve kitap. İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
- Urban, H. (2007). Olumlu sözcükler etkili sonuçlar, İzmir: Elma Yayınevi.
- Voltan Acar, N. (2012). Yeniden Terapötik İletişim Kişiler Arası İlişkiler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
- Yavuzer, H. (Ed.). (2016). Ana-Baba Okulu (19. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Yavuzer, H. (2007). Ana-baba ve çocuk (19. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Yavuzer, H. (2015). Çocuk psikolojisi (38. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
Toplam 45 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Bölüm | Makaleler |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Nisan 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017Cilt: 2 Sayı: 1 |