Öz
Dilimize Arapça’dan geçen mizah kelimesi çeşitli kaynaklarda; şaka, latife, eğlence gibi anlamlarla ilişkilendirilmiştir. Türkçe Sözlük’te mizahın karşılığı olarak gülmece sözcüğü kullanılmış, “eğlendirme, güldürme ve bir kimsenin davranışına incitmeden takılma amacını güden ince alay” ve “gerçeğin güldürücü yanlarını ortaya koyan edebiyat türü, mizah, ironi” biçiminde tanımlanmıştır. Mizaha ilişkin tanımların ortak noktasında gülme bulunmaktadır. Mizah gülme, eğlendirme ve eleştirme işlevleriyle birlikte yazınsal bir tür olarak da bireyin bilişsel, duyuşsal ve sosyal gelişimi yönünden önemli bir işleve sahiptir. Bu çalışmanın amacı, çocukların mizahi gelişimlerini etkileme gücüne sahip olan çocuk kitaplarındaki metinlerin mizah yönünden incelenmesidir. Araştırmanın veri setini, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Güvenevler Çocuk Kütüphanesi’nde bulunan çocuklar için yazılmış ve Türkçe basılmış ve Türkçeye çevrilmiş 15 çocuk kitabı oluşturmaktadır. Araştırma, nitel bir araştırma olup veriler doküman incelemesi tekniğiyle toplanmıştır. Çalışmaya dâhil edilen bu kitaplar araştırmacı tarafından ilgili alan yazın taranarak ve başka alanlarda yapılan benzer çalışmaların veri toplama araçları incelenerek geliştirilen “Mizahi Unsurları Değerlendirme Formu” aracılığıyla toplanmıştır. Bu formda görsel mizah, fiziksel mizah, sözlü mizah, yazılı/sözlü mizah, düşünsel mizah unsurları olmak üzere beş mizah unsuruna yer verilmiştir. Mizahi Unsurları Değerlendirme Formu’nda mizah unsurları kitaplardaki sıklık düzeylerine göre kaydedilmiştir. Araştırma kapsamında elde edilen verilerin analizi ve yorumlanmasında betimsel analiz kullanılmış; verilerin çözümlenmesinde frekans (f) ve yüzde (%)’den yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda, incelenen çocuk kitaplarının tamamında mizah unsurlarına yer verildiği görülmüştür. Araştırma kapsamında incelenen kitaplar, mizahi unsurlar türlerinin dağılımına göre değerlendirildiğinde en çok sözlü mizah unsurunun yer aldığı cümlelerin kullanıldığı en az ise düşünsel mizah unsurunun yer aldığı cümlelerin kullanıldığı tespit edilmiştir. Araştırmanın bulguları doğrultusunda, kitaplarda mizahın ele alındığı daha kapsamlı çalışmaların yürütülmesi önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akıncı, Ş. (2015). Resimli çocuk kitaplarında yer alan mizahi unsurların incelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Berger, A. A. (1993). An anatomy of humor. New Jersey: Transaction Publishers, 1-49. Devellioğlu, F. (1986). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
- Alkan Ersoy, Ö. & Bayraktar, V. (2015). Okul öncesi dönemde çocuk edebiyatı kavramı ve çocuk kitaplarının özellikleri. A. Turla (Ed.), Her yönüyle okul öncesi eğitim okul öncesi dönemde çocuk edebiyatı içinde (s. 10-20). Ankara: Hedef
- Dilidüzgün, Ş. (2017). Metindilbilim ve Türkçe öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
- Dirican, R., Bekir, H. & Bayraktar, V. (2020). Resimli hikâye kitaplarında sözel mizah unsurları. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13(29), 243-261.
- Erdi, A. (2008). Türkiye’de 1980-1985 yılları arasındaki çocuk kitaplarında eğitsel iletiler (Karşılaştırmalı bir çalışma). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Hamzadayı, E. & Çetinkaya, G. (2013). Çocuk okurların bilişsel, duyuşsal ve toplumsal gelişimlerindeki işlevleri açısından Aytül Akal'da mizah öğesinin kullanımı. Electronic Turkish Studies, 8(4), 489-498.
- Hakkoymaz, S. (2022). Çocuk kütüphanelerindeki kitapların çocukların epistemolojik gelişimleri açısından incelenmesi: Gaziantep çocuk kütüphanesi örneği. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 1443-1482.
- Hakkoymaz, S. & Aslışen, E. H. T. (2022). Resimli çocuk kitaplarında yer verilen oyun ve oyuncaklara ilişkin bir inceleme: Gaziantep çocuk kütüphanesi örneği. Milli Eğitim Dergisi, 51(235), 2465-2486.
- Chu-Chun, H., Cheng, J. C., & Mei-Ju, C. (2016). Why humorous pictures for young children?. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 4(5), 16-29.
- King, W. R., & He, J. (2005). Understanding the role and methods of meta-analysis in IS research. Communications of the Association for Information Systems, 16(1), 32.
- Loizou, E. (2006). Young children’s explanation of pictorial humor. Early Childhood Education Journal, 33(6), 425-431
- Mallen, K. (1993). Laughlines: Exploring humour in children’s literature. Australia: Ambassador.
- Nesin, A. (2001). Cumhuriyet dönemi Türk mizahı. İstanbul: Adam Yayınları.
- Onan, B., & Arısoy, A. M. (2013). Türkçe öğretiminde epistemolojik bir yaklaşım. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(1), 77-91. Öngören, F. (1998). Türk mizahı. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
- Özdemir, S., Sezgin, F., Kaya, Z., Koleji, M., & Recepoğlu, E. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin stresle başa çıkma tarzları ile kullandıkları mizah tarzları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3(3), 405-428.
- Shannon, D. M. (1999). What children find humorous in the books they read and how they express their responses. Humor-International Journal of Humor Research, 12(2), 119-150.
- Serafini, F. & Coles, R. (2015). Humor in children’s picture books. The Reading Teacher, 68(8), 636- 638.
- Tiryaki, E. N., & Doğan, S. Ö. (2017). Yabancılara Türkçe öğretimindeki ders kitaplarındaki okuma metinlerinin bilgi türleri açısından incelenmesi (İstanbul C1/+ örneği). Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(3), 503-518.
- Tuğrul, B. & Feyman, N. (2006). Okul öncesi çocukları için hazırlanmış resimli öykü kitaplarında kullanılan temalar, II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiri Kitabı, 287-392. Türk Dil Kurumu (TDK). (2005). Yazım Kılavuzu. Ankara: TDK Yayınları.
- Xeni, E. (2010). Meeting childhood needs: The need for humour in children’s literature. In Negotiating Childhoods (pp. 151-160). Brill.
- Turgeon, W. C., & Macleod, M. (eds.), Negotiating Childhoods, Oxford: Interdisciplinary Press. Yavuzer, H. (2017). Çocuk psikolojisi. İstanbul: Remzi Yayınları
- Yardımcı, İ. (2010). Mizah kavramı ve sanattaki yeri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 1-41. Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018) Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Öz
Kaynakça
- Akıncı, Ş. (2015). Resimli çocuk kitaplarında yer alan mizahi unsurların incelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Berger, A. A. (1993). An anatomy of humor. New Jersey: Transaction Publishers, 1-49. Devellioğlu, F. (1986). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
- Alkan Ersoy, Ö. & Bayraktar, V. (2015). Okul öncesi dönemde çocuk edebiyatı kavramı ve çocuk kitaplarının özellikleri. A. Turla (Ed.), Her yönüyle okul öncesi eğitim okul öncesi dönemde çocuk edebiyatı içinde (s. 10-20). Ankara: Hedef
- Dilidüzgün, Ş. (2017). Metindilbilim ve Türkçe öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
- Dirican, R., Bekir, H. & Bayraktar, V. (2020). Resimli hikâye kitaplarında sözel mizah unsurları. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13(29), 243-261.
- Erdi, A. (2008). Türkiye’de 1980-1985 yılları arasındaki çocuk kitaplarında eğitsel iletiler (Karşılaştırmalı bir çalışma). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Hamzadayı, E. & Çetinkaya, G. (2013). Çocuk okurların bilişsel, duyuşsal ve toplumsal gelişimlerindeki işlevleri açısından Aytül Akal'da mizah öğesinin kullanımı. Electronic Turkish Studies, 8(4), 489-498.
- Hakkoymaz, S. (2022). Çocuk kütüphanelerindeki kitapların çocukların epistemolojik gelişimleri açısından incelenmesi: Gaziantep çocuk kütüphanesi örneği. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 1443-1482.
- Hakkoymaz, S. & Aslışen, E. H. T. (2022). Resimli çocuk kitaplarında yer verilen oyun ve oyuncaklara ilişkin bir inceleme: Gaziantep çocuk kütüphanesi örneği. Milli Eğitim Dergisi, 51(235), 2465-2486.
- Chu-Chun, H., Cheng, J. C., & Mei-Ju, C. (2016). Why humorous pictures for young children?. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 4(5), 16-29.
- King, W. R., & He, J. (2005). Understanding the role and methods of meta-analysis in IS research. Communications of the Association for Information Systems, 16(1), 32.
- Loizou, E. (2006). Young children’s explanation of pictorial humor. Early Childhood Education Journal, 33(6), 425-431
- Mallen, K. (1993). Laughlines: Exploring humour in children’s literature. Australia: Ambassador.
- Nesin, A. (2001). Cumhuriyet dönemi Türk mizahı. İstanbul: Adam Yayınları.
- Onan, B., & Arısoy, A. M. (2013). Türkçe öğretiminde epistemolojik bir yaklaşım. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(1), 77-91. Öngören, F. (1998). Türk mizahı. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
- Özdemir, S., Sezgin, F., Kaya, Z., Koleji, M., & Recepoğlu, E. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin stresle başa çıkma tarzları ile kullandıkları mizah tarzları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3(3), 405-428.
- Shannon, D. M. (1999). What children find humorous in the books they read and how they express their responses. Humor-International Journal of Humor Research, 12(2), 119-150.
- Serafini, F. & Coles, R. (2015). Humor in children’s picture books. The Reading Teacher, 68(8), 636- 638.
- Tiryaki, E. N., & Doğan, S. Ö. (2017). Yabancılara Türkçe öğretimindeki ders kitaplarındaki okuma metinlerinin bilgi türleri açısından incelenmesi (İstanbul C1/+ örneği). Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(3), 503-518.
- Tuğrul, B. & Feyman, N. (2006). Okul öncesi çocukları için hazırlanmış resimli öykü kitaplarında kullanılan temalar, II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiri Kitabı, 287-392. Türk Dil Kurumu (TDK). (2005). Yazım Kılavuzu. Ankara: TDK Yayınları.
- Xeni, E. (2010). Meeting childhood needs: The need for humour in children’s literature. In Negotiating Childhoods (pp. 151-160). Brill.
- Turgeon, W. C., & Macleod, M. (eds.), Negotiating Childhoods, Oxford: Interdisciplinary Press. Yavuzer, H. (2017). Çocuk psikolojisi. İstanbul: Remzi Yayınları
- Yardımcı, İ. (2010). Mizah kavramı ve sanattaki yeri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 1-41. Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018) Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Temel Eğitim (Diğer) |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 18 Mayıs 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023Cilt: 8 Sayı: 1 |
