Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Anaokulu Öğrencilerinin Çocuk Haklarına Yönelik Farkındalıklarının İncelenmesi: Nitel Bir Çalışma

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 64 - 79, 30.09.2025

Abdullah Ensar Uzun

https://doi.org/10.37754/ijeces.1669608

Öz

Bu araştırma, anaokulu öğrencilerinin çocuk haklarına yönelik farkındalıklarını incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Örneklem grubu, yaşları 5 ile 6 arasında değişen ve halen anaokulu eğitimine devam eden 15’i kız, 15’i erkek olmak üzere toplam 30 öğrenciden oluşmaktadır. Katılımcılardan derinlemesine bilgi toplamak için nitel araştırma yöntemi tercih edilmiş ve olgubilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Araştırma sürecinde, etik kurul onayı ve gerekli izinler alınarak veri toplama aşamasına geçilmiştir. Veriler, araştırmacı tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formları aracılığıyla yüz yüze görüşmeler yoluyla toplanmıştır. Toplanan veriler, içerik analizi yöntemi kullanılarak analiz edilmiş ve bulgular farklı kategorilerde gruplandırılmıştır. Bu kategoriler; hak kavramına yönelik değerlendirmeler, çocukların hakları, çocukların haklarının neler olduğu ve haklarını bilen çocuk davranışları olarak belirlenmiştir. Analiz sonuçlarına göre, hak kavramına yönelik değerlendirmeler kategorisinde en fazla frekansa sahip alt kategori 'özgürlük' olarak tespit edilmiştir. Çocukların hakları kategorisinde 'vardır' alt kategorisi, çocukların haklarının neler olduğu kategorisinde 'yaşama hakkı' alt kategorisi ve haklarını bilen çocuk davranışları kategorisinde 'kendi haklarına uygun davranırlar' alt kategorisi en yüksek frekansa sahip alt kategoriler olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Anaokulu öğrencileri çocuk hakları farkındalık düzeyleri

Kaynakça

  • Archard, D. (2012). Children's rights. In Handbook of human rights (pp. 324-332). Routledge.
  • Arts, K. (2014). Twenty-five years of the United Nations Convention on the Rights of the Child: Achievements and challenges. Netherlands International Law Review, 61(3), 267-303. https://www.cambridge.org/core/journals/netherlands-international-law-review/article/abs/
  • Bartholet, E. (2020). Homeschooling: Parent rights absolutism vs. child rights to education & protection. Ariz. L. Rev., 62, 1.
  • Bilir Seyhan, G. ve Arslan Cansever, B. (2015). Okulöncesi Dönem Çocukları İçin Hazırlanmış “Çocuk Hakları” Temalı Pano Uygulamaları (Pilot Çalışma). Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(3): 345-354.
  • Creswell, J. W. (2016). Reflections on the MMIRA the future of mixed methods task force report. Journal of Mixed Methods Research, 10(3), 215-219. https://doi.org/10.1177/1558689816650298
  • Covell, K., ve Howe, R. B. (1999). The impact of children's rights education: A Canadian study. Int'l J. Child. Rts., 7, 171.
  • Çapar, M. C., ve Ceylan, M. (2022). Durum çalışması ve olgubilim desenlerinin karşılaştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 295-312. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227359
  • Çimke, S., Gürkan, D. Y., ve Polat, S. (2018). Sosyal medyada çocuk hakkı ihlali: Sharenting. Güncel Pediatri, 16(2), 261-267.
  • Dağ, H., Doğan, M., Sazak, S., Kaçar, A., Yılmaz, B., Doğan, A., ve Arıca, V. (2015). Çocuk haklarına güncel yaklaşım. Cukurova Medical Journal, 40(1), 1-5. https://doi.org/10.17826/cutf.02147
  • Dirican, R. (2018). Tarihi süreçte çocukluk ve çocuk hakları. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 2(2), 51-62. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/607131
  • Durualp, E., Kadan, G., ve Durualp, E. (2017). Çocukların Gözüyle Çocuk Hakları. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 29-54. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jiss/issue/41447/506039
  • Erbay, E. (2021). Çocuk hakları (Vol. 6). Yeni İnsan Yayınevi.
  • Ersoy, A. F. (2011). “İlköğretim Öğrencilerinin Çocuk Haklarına İlişkin Algıları.” İlköğretim Online, 10(1): 20- 39. https://dergipark.org.tr/en/pub/ilkonline/issue/8593/106844
  • Fazlıoğlu, Z. (2007). Çocuk hakları sözleşmesinde yer alan “çocuk hakları” konusunda öğretmenlerin ve yöneticilerin bilinç düzeyleri. (Yüksek Lisans Tezi) Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
  • Ferguson, L. (2021). Vulnerable children’s right to education, school exclusion, and pandemic law- making. Emotional and behavioural difficulties, 26(1), 101-115. https://doi.org/10.1080/13632752.2021.1913351
  • Flick, U. (2013). Mapping the field. In U. Flick (Ed.), The SAGE handbook of qualitative data analysis. Los Angeles, Sage.
  • Freeman, M., ve Veerman, P. E. (Eds.). (2021). The ideologies of children's rights (Vol. 23). BRILL.
  • Friedman, M. (2000). The future of children's rights. Children & Society, 14(4), 277-293.
  • Gültekin, M., Bayır, Ö. G., ve Balbağ, N. L. (2016). Haklarımız var: çocukların gözünden çocuk hakları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(24), 971-1005.
  • Güçlü, S. (2016). Çocukluk ve çocukluğun sosyolojisi bağlamında çocuk hakları. Sosyoloji Dergisi, (1ozel), 1- 22.
  • Kaya, S. Ö. (2011). Öğretmen adaylarının çocuk hakları ile ilgili görüşleri (Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi. Afyon.
  • Khoury-Kassabri, M., Haj-Yahia, M. M. ve Ben-Arieh, A. (2006). “Adolescents' Approach Toward Children Rights: Comparison Between Jewish and Palestinian Children From Israel and The Palestinian Authority.” Children and Youth Services Review, 28(9): 1060-1073. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2005.10.011
  • Kocabıyık, O. O. (2016). Olgubilim ve gömülü kuram: Bazı özellikler açısından karşılaştırma. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 55-66. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/200424
  • Kor, K. (2013). Okulöncesi Öğretmenlerinin Çocuk Hakları Konusundaki Görüşlerinin Belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale.
  • Kurt, S. L. (2015). Çocuk haklarına ilişkin temel uluslararası belgeler ve Türkiye uygulaması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 16(36), 99-127. https://doi.org/10.21560/spcd.28915
  • Liebel, M. (2023). Children’s rights from below. In Childhoods of the Global South (pp. 23-24). Policy Press. Miles, M. B., ve Huberman, A. M. (2016). Genişletilmiş bir kaynak kitap: Nitel veri analizi (S. Akbaba Altun & A. Ersoy, Çev. Ed.) Ankara: Pegem Akademi
  • Neslitürk, S. ve Ersoy, A. F. (2007). “Okulöncesi Öğretmen Adaylarının Çocuk Haklarının Öğretimine İlişkin Görüşleri.” Eğitimde Kuram ve Uygulama, 3(2): 245-257. https://dergipark.org.tr/en/pub/eku/issue/5446/73913
  • Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün & S. B. Demir, Çev. Ed.) Ankara: Pegem Akademi.
  • Polat, A. (2022). Nitel araştırmalarda yarı-yapılandırılmış görüşme soruları: Soru form ve türleri, nitelikler ve sıralama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 161-182. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227335
  • Ruck, M. D., Keating, D. P., Abramovitch, R. ve Koegl, C. J. (1998). “Adolescents' and Children's Knowledge about Rights: Some Evidence for How Young People View Rights in Their Own Lives.” Journal of Adolescence, 21: 275– 289. https://doi.org/10.1006/jado.1998.0153
  • Smith, P. K., Cowie, H., ve Blades, M. (2015). Understanding children's development. John Wiley & Sons.
  • Özcan, G. (2023). Çocuk hakları ihlali ve çocuk istismarı açısından çocuk YouTube kanalları. Disiplinlerarası Çocuk Hakları Araştırmaları Dergisi, 3(5), 64-72. https://dergipark.org.tr/en/pub/dicod/issue/76595/1269143
  • Uğurlu, Z. ve Gülşen, İ. A. (2014). Çocuk hakları ve hukuki bağlamda çocuğun ihmal ve istismardan korunması. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-24. https://doi.org/10.20860/ijoses.40982
  • Waldfogel, J. (2010). What children need. Harvard University Press.
  • Yalçın, H. (2022). Bir araştırma deseni olarak fenomenoloji. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 213-232.
  • Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Examining Kindergarten Students' Awareness of Children's Rights: A Qualitative Study

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 64 - 79, 30.09.2025

Abdullah Ensar Uzun

https://doi.org/10.37754/ijeces.1669608

Öz

This study was conducted to examine the awareness of kindergarten students regarding children's rights. The sample group consisted of a total of 30 students, currently enrolled in kindergarten education. A qualitative research method was employed to obtain in-depth information from the participants, and the phenomenological design was utilized. The phenomenological design aims to uncover the shared meanings of individuals' experiences related to a specific concept or phenomenon. During the research process, ethical approval and necessary permissions were obtained, after which the data collection phase was initiated. Data were gathered through semi-structured interview forms prepared by the researcher and conducted via face-to-face interviews with the participants. The collected data were analyzed using content analysis, and the findings were categorized into distinct themes. These themes were identified as evaluations regarding the concept of rights, children’s rights, what children’s rights are, and the behaviors of children who know their rights. According to the analysis results, the sub-category with the highest frequency under the theme of evaluations regarding the concept of rights was determined to be 'freedom.' In the theme of children’s rights, the sub-category with the highest frequency was identified as 'existence.' Under the theme of what children’s rights are, 'the right to life' emerged as the most frequent sub-category, while under the theme of the behaviors of children who know their rights, 'acting in accordance with their rights' was identified as the sub-category with the highest frequency. All findings were comprehensively evaluated by the researcher in the conclusion section.

Anahtar Kelimeler

Kindergarten students children's rights awareness levels

Kaynakça

  • Archard, D. (2012). Children's rights. In Handbook of human rights (pp. 324-332). Routledge.
  • Arts, K. (2014). Twenty-five years of the United Nations Convention on the Rights of the Child: Achievements and challenges. Netherlands International Law Review, 61(3), 267-303. https://www.cambridge.org/core/journals/netherlands-international-law-review/article/abs/
  • Bartholet, E. (2020). Homeschooling: Parent rights absolutism vs. child rights to education & protection. Ariz. L. Rev., 62, 1.
  • Bilir Seyhan, G. ve Arslan Cansever, B. (2015). Okulöncesi Dönem Çocukları İçin Hazırlanmış “Çocuk Hakları” Temalı Pano Uygulamaları (Pilot Çalışma). Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(3): 345-354.
  • Creswell, J. W. (2016). Reflections on the MMIRA the future of mixed methods task force report. Journal of Mixed Methods Research, 10(3), 215-219. https://doi.org/10.1177/1558689816650298
  • Covell, K., ve Howe, R. B. (1999). The impact of children's rights education: A Canadian study. Int'l J. Child. Rts., 7, 171.
  • Çapar, M. C., ve Ceylan, M. (2022). Durum çalışması ve olgubilim desenlerinin karşılaştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 295-312. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227359
  • Çimke, S., Gürkan, D. Y., ve Polat, S. (2018). Sosyal medyada çocuk hakkı ihlali: Sharenting. Güncel Pediatri, 16(2), 261-267.
  • Dağ, H., Doğan, M., Sazak, S., Kaçar, A., Yılmaz, B., Doğan, A., ve Arıca, V. (2015). Çocuk haklarına güncel yaklaşım. Cukurova Medical Journal, 40(1), 1-5. https://doi.org/10.17826/cutf.02147
  • Dirican, R. (2018). Tarihi süreçte çocukluk ve çocuk hakları. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 2(2), 51-62. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/607131
  • Durualp, E., Kadan, G., ve Durualp, E. (2017). Çocukların Gözüyle Çocuk Hakları. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 29-54. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jiss/issue/41447/506039
  • Erbay, E. (2021). Çocuk hakları (Vol. 6). Yeni İnsan Yayınevi.
  • Ersoy, A. F. (2011). “İlköğretim Öğrencilerinin Çocuk Haklarına İlişkin Algıları.” İlköğretim Online, 10(1): 20- 39. https://dergipark.org.tr/en/pub/ilkonline/issue/8593/106844
  • Fazlıoğlu, Z. (2007). Çocuk hakları sözleşmesinde yer alan “çocuk hakları” konusunda öğretmenlerin ve yöneticilerin bilinç düzeyleri. (Yüksek Lisans Tezi) Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
  • Ferguson, L. (2021). Vulnerable children’s right to education, school exclusion, and pandemic law- making. Emotional and behavioural difficulties, 26(1), 101-115. https://doi.org/10.1080/13632752.2021.1913351
  • Flick, U. (2013). Mapping the field. In U. Flick (Ed.), The SAGE handbook of qualitative data analysis. Los Angeles, Sage.
  • Freeman, M., ve Veerman, P. E. (Eds.). (2021). The ideologies of children's rights (Vol. 23). BRILL.
  • Friedman, M. (2000). The future of children's rights. Children & Society, 14(4), 277-293.
  • Gültekin, M., Bayır, Ö. G., ve Balbağ, N. L. (2016). Haklarımız var: çocukların gözünden çocuk hakları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(24), 971-1005.
  • Güçlü, S. (2016). Çocukluk ve çocukluğun sosyolojisi bağlamında çocuk hakları. Sosyoloji Dergisi, (1ozel), 1- 22.
  • Kaya, S. Ö. (2011). Öğretmen adaylarının çocuk hakları ile ilgili görüşleri (Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi. Afyon.
  • Khoury-Kassabri, M., Haj-Yahia, M. M. ve Ben-Arieh, A. (2006). “Adolescents' Approach Toward Children Rights: Comparison Between Jewish and Palestinian Children From Israel and The Palestinian Authority.” Children and Youth Services Review, 28(9): 1060-1073. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2005.10.011
  • Kocabıyık, O. O. (2016). Olgubilim ve gömülü kuram: Bazı özellikler açısından karşılaştırma. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 55-66. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/200424
  • Kor, K. (2013). Okulöncesi Öğretmenlerinin Çocuk Hakları Konusundaki Görüşlerinin Belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale.
  • Kurt, S. L. (2015). Çocuk haklarına ilişkin temel uluslararası belgeler ve Türkiye uygulaması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 16(36), 99-127. https://doi.org/10.21560/spcd.28915
  • Liebel, M. (2023). Children’s rights from below. In Childhoods of the Global South (pp. 23-24). Policy Press. Miles, M. B., ve Huberman, A. M. (2016). Genişletilmiş bir kaynak kitap: Nitel veri analizi (S. Akbaba Altun & A. Ersoy, Çev. Ed.) Ankara: Pegem Akademi
  • Neslitürk, S. ve Ersoy, A. F. (2007). “Okulöncesi Öğretmen Adaylarının Çocuk Haklarının Öğretimine İlişkin Görüşleri.” Eğitimde Kuram ve Uygulama, 3(2): 245-257. https://dergipark.org.tr/en/pub/eku/issue/5446/73913
  • Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün & S. B. Demir, Çev. Ed.) Ankara: Pegem Akademi.
  • Polat, A. (2022). Nitel araştırmalarda yarı-yapılandırılmış görüşme soruları: Soru form ve türleri, nitelikler ve sıralama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 161-182. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227335
  • Ruck, M. D., Keating, D. P., Abramovitch, R. ve Koegl, C. J. (1998). “Adolescents' and Children's Knowledge about Rights: Some Evidence for How Young People View Rights in Their Own Lives.” Journal of Adolescence, 21: 275– 289. https://doi.org/10.1006/jado.1998.0153
  • Smith, P. K., Cowie, H., ve Blades, M. (2015). Understanding children's development. John Wiley & Sons.
  • Özcan, G. (2023). Çocuk hakları ihlali ve çocuk istismarı açısından çocuk YouTube kanalları. Disiplinlerarası Çocuk Hakları Araştırmaları Dergisi, 3(5), 64-72. https://dergipark.org.tr/en/pub/dicod/issue/76595/1269143
  • Uğurlu, Z. ve Gülşen, İ. A. (2014). Çocuk hakları ve hukuki bağlamda çocuğun ihmal ve istismardan korunması. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-24. https://doi.org/10.20860/ijoses.40982
  • Waldfogel, J. (2010). What children need. Harvard University Press.
  • Yalçın, H. (2022). Bir araştırma deseni olarak fenomenoloji. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 213-232.
  • Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Toplam 36 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Okul Öncesi Eğitim
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Abdullah Ensar Uzun 0000-0001-7809-4789

Erken Görünüm Tarihi 30 Eylül 2025
Yayımlanma Tarihi 30 Eylül 2025
Gönderilme Tarihi 3 Nisan 2025
Kabul Tarihi 25 Eylül 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 10 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Uzun, A. E. (2025). Anaokulu Öğrencilerinin Çocuk Haklarına Yönelik Farkındalıklarının İncelenmesi: Nitel Bir Çalışma. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 10(2), 64-79. https://doi.org/10.37754/ijeces.1669608
 Kapak Resmi İndir